پایتخت سرب و سم؛ نمی‌توانم نفس بکشم
کابل از آلوده‌ترین پایتخت‌های جهان است که همه‌ساله در فصل سرما که آزادسازی گازها کمتر می‌شود، میزان آلودگی هوای شهر بیشتر به چشم می‌آید. حجم آلودگی به حدی است که کابل را در صدر شهرهای آلوده جهان قرار می‌دهد.
عواملی چون فقر، استفاده از مواد سوختی دودزا، وسایل نقلیه فرسوده، جاده‌های غیر معیاری، نبود فرهنگ درست شهرنشینی، فقدان یک راهبرد زیست‌محیطی کارشناسی‌شده و کارآمد، شهرسازی غیر معیاری و بی‌توجه به استندردهای مورد نیاز برای حفظ محیط زیست و نبود فضای سبز و درخت، از دلایل اصلی افزایش آلودگی هوای شهر دانسته می‌شود.
آگاهان محیط زیست در عین حال، دلایلی چون نبود پالیسی درست و مدیریت سالم نهادهای مسئول را نیز از دلایل دیگر افزایش آلودگی هوای کابل عنوان می‌کنند.
به باور آگاهان، مبارزه با آلودگی هوا در کابل و شهرهای دیگر، نیازمند فعالیت‌های جمعی منسجم و بدون وقفه است تا بتوانند این مشکل را مهار کنند.
فعالیت‌های تقلیدی اداره محیط زیست
آگاهان میگویند که تمام فعالیت‌های اداره محیط زیست، به شکل کاپی و یا فعالیت‌هایی بوده‌است که در جاهای دیگر تطبیق شده و با فعالیت‌های جغرافیایی، محیط زیستی، فرهنگی و دینی افغانستان همخوانی ندارند.
یاسین ستیز؛ آگاه مسایل زیست‌محیطی به خبرگزاری افق می‌گوید که برنامه‌ها و پالیسی‌های اداره حفاظت از محیط زیست با توجه به مسایل جغرافیایی، اجتماعی، فرهنگی و محیط زیستی، منابع تحقیقی ندارد.
آقای ستیز می‌گوید که برای مبارزه با آلودگی هوا نیاز است تا پالیسی‌ها و برنامه‌ها در این زمینه در مطابقت با مسایل جغرافیایی، زیربنایی، محیط زیستی و دارای منابع تحقیقی باشد.
او می‌افزاید که عدم مدیریت سالم و پالیسی نتیجه‌بخش، نبود تجربه و تخصص در اداره محیط زیست و برخوردهای غیر مسلکی در ارگان‌های مرتبط محیط زیستی باعث شده‌است که کار مهم و محسوسی در زمینه مهار آلودگی هوا انجام نشود.
پاسخ اداره محیط زیست
اما کاظم همایون؛ رییس حفاظت از محیط زیست کابل می‌گوید که این اداره، کارهای خود را در چند فاز انجام داده و در پی تطبیق کامل پالیسی اداره حفاظت از محیط زیست برای کاهش آلودگی هوای کابل است.
رییس حفاظت از محیط زیست کابل می‌افزاید که عواملی چون فقر و نبود فرهنگ درست شهرنشینی باعث شده تا مردم بیشتر برای گرم‌کردن منازل‌شان از زغال سنگ و در مناطقی از پلاستیک استفاده کنند. به گفته او از آغاز سال جاری تاکنون ۱۸۰ فعالیت جریمه شده و از تعدادی تعهد گرفته شده‌است.
آقای همایون اضافه می‌کند که مقدار جریمه جمع‌آوری‌شده در سال جاری به یک میلیون و ۸۰۰ هزار افغانی می‌رسد و این موضوع جدی گرفته شده‌است تا بلندمنزل‌ها و منابع دودزای دیگر نتوانند هوای کابل را بیشتر از این آلوده کنند.
نقش ۵۰ درصدی وسایل نقلیه فرسوده
در کنار عواملی مانند فقر، استفاده از مواد سوختی دودزا، جاده‌های غیر معیاری، بی‌توجهی مردم به پیامدهای مصرف مواد دودزا، موترهای فرسوده هم از عوامل عمده افزایش آلودگی هوا در شهر کابل عنوان می‌شود.
کاظم همایون می‌گوید که وجود وسایط نقلیه «غیر موزون» و استفاده از مواد نفتی بی‌کیفیت در سطح شهر باعث شده تا آلودگی هوا بیشتر شده و سلامتی افراد را به خطر بیاندازد.
به گفته آقای همایون، بیش از ۵۰ درصد آلودگی هوای شهر کابل در فصل سرما از منابع سیاری همچون وسایط نقلیه کهنه به وجود می‌آید.
رییس حفاظت از محیط زیست کابل همچنین می‌گوید که بر بیناد یافته‌های این اداره، تنها ۲۹ درصد از موترهای شهر کابل، موزون و قابل گشت‌و‌گذار اند؛ اما ۷۱ درصد آن‌ها غیر موزون و غیر معیاری اند که از این میان، ۳۷ درصد قابل بررسی و ۳۴ درصد دیگر غیر قابل استفاده می‌باشند.
آقای همایون می افزاید که کمیسیون مبارزه با آلودگی هوا نظارت و بررسی از موترهای کهنه و دودزا را به ریاست ترافیک سپرده؛ اما این اداره از دادن معلومات در مورد تعداد موترها و نمبرپلیت آن‌ها خودداری می‌کند.
او تاکید می‌کند تا زمانی که ریاست محیط زیست کابل در مورد تعداد موترهای شهر معلومات نیابد، نمی‌تواند مشکلات آلودگی دراین قسمت را حل کند.
همایون می‌گوید که افزون بر موترهای کهنه، استفاده از مواد نفتی بی‌کیفیت که درترکیب خود سرب دارد باعث ناشنوایی و بی‌تعادلی بین‌النسلی می‌شود.
عوارض ناشی از آلودگی هوا
در همین حال، حسیب‌الله اورال؛ رییس بخش کنترل امراض غیر ساری وزارت صحت عامه می‌گوید که مقدار ذرات معلق در هوا بیش از ۲۰۰ میکرون در هر متر مکعب است، به همین دلیل برای سلامتی شهروندان، مضر است و موجب امراض تنفسی و قلبی می‌شود.
مسئولیت مردم
اداره حفاظت از محیط زیست کابل از مردم خواهان همکاری با این اداره و رعایت فرهنگ شهرنشینی است.
آقای همایون می‌گوید که این اداره صلاحیت کنترل و نظارت خانواده‌ها را ندارد؛ اما نیاز است مردم احساس مسئولیت کرده و از مواد سوختی دودزا استفاده نکنند.
نمی‌توانم نفسم بکشم
«نمی‌توانم نفس بکشم» شعاری بود که در پی مرگ فجیع جورج فلوید؛ شهروند سیاه‌پوست امریکایی زیر زانوی پولیس سفیدپوست، به ظهور یک جنبش ضد نژادپرستی در سراسر امریکا و شماری از نقاط جهان به منظور دفاع از حقوق سیاهان منجر شد؛ اما این شعار کسانی است که در هوای سرشار از سرب و سم کابل، احساس خفقان می‌کنند.
عبدالله امیری؛ شهروند کابل می‌گوید که هر روز صبح به دلیل آلودگی هوای پایتخت، به سختی می‌تواند بر سر کارش برود. به باور عبدالله، در صورتی که مسئولان و دولت برای مقابله با این آلودگی، کاری نکنند، مردم کابل چه بسا بیشتر از انفجارها و ناامنی‌ها قربانی بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا خواهند شد.
احمدسیر؛ دیگر شهروند پایتخت نیز می‌گوید که هوای کابل برای بسیاری از افراد بیمار مخصوصا بیماران قلبی و تنفسی، بسیار خطرناک است. او می‌گوید که مادرش مریض است و این روزها نمی‌تواند از خانه خارج شود؛ چون نفس‌کشیدن در هوای کابل برایش سخت شده‌است.
راهکار
آگاهان محیط زیستی میگویند کاهش آلودگی هوای کابل و شهرهای بزرگ کشور مستلزم همسویی نهادهای دولتی، جامعه مدنی، رسانه‌ها، سکتور خصوصی و مردم می‌باشد.
عبدالجبار وزیری؛ آگاه مسایل محیط زیست می‌گوید نیاز است از افراد عادی جامعه گرفته تا تمام ادارات دولتی و خصوصی برای کاهش آلودگی هوا منسجم شوند. آقای وزیری اضافه می‌کند که تلاش‌های جمعی و آگاهانه می‌تواند مشکل آلودگی هوا در کشور را حل کند.
یاسین ستیز؛ دیگر فعال محیط زیست هم می‌گوید که تنها فعالیت منسجم، بی‌وقفه و همه‌جانبه می‌تواند مشکل آلودگی هوا را کاهش دهد.
به گفته آقای ستیز، نیاز است حکومت روی گاز بیشتر تاکید کند و سکتور خصوصی که در قسمت گاز سرمایه‌گذاری می‌کند را تشویق کند و معافیت مالیاتی بدهد تا بتواند گاز را به عنوان سوخت بدیل عرضه کند.
چیزی که از نظر این آگاه محیط زیستی قابل توجه و مهم است، ثابت نگه‌داشتن قیمت گاز است تا مردم بتوانند از آن در تمام موارد زندگی استفاده کنند.
با این حال به نظر نمی‌رسد بتوان در کوتاه‌مدت برای کاهش آلودگی هوای کابل کاری کرد؛ اما نیاز است حکومت برنامه‌های عملی منظمی را برای بازه‌های زمانی کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت در این زمینه روی دست بگیرد تا بتواند مشکل آلودگی هوا در شهرهای بزرگ کشور را حل کند.
