تأثیر کرونا بر معادلات سیاسی و مناسبات اجتماعی در افغانستان
کرونا همانند همه کشورهای دیگر جهان در افغانستان نیز به شدت در حال شیوع و گسترش است. آمارهای ابتلا و مرگ به صورت روزانه، تغییر می‌کند و همزمان، تردیدها درباره صحت آمار ارا‌ئه‌شده و توانایی نهادهای صحی کشور در پوشش گسترده و سراسری شمار مبتلایان و قربانیان، افزایش می‌یابد. در کشوری که بخش‌های وسیعی از خاک آن توسط نیروهای ضد دولتی، کنترل می‌شود، ارائه یک رقم دقیق و قابل اعتماد از شمار مبتلایان و قربانیان ویروس مرگباری که به سرعت شایع می‌شود، غیر ممکن است.
از سوی دیگر، دولت در حد توان خود، تمهیدات پیش‌گیرانه بسیار مهمی را روی دست گرفته‌است. وضع محدودیت‌های تردد در سه ولایت غربی هم‌مرز با ایران و اختصاص بودجه‌ای قابل توجه برای مبارزه با کرونا در سراسر کشور، بخشی از این اقدامات است.
افزون بر این، کابینه افغانستان روز جمعه (٨ حمل) در نشستی فوق‌العاده طرزالعمل مقابله با شیوع کرونا را تصویب کرد.
بر اساس این طرزالعمل، از شهروندان کابل خواسته شده در خانه بمانند و توصیه‌های وزارت صحت عامه را جدا رعایت کنند. خروج از خانه فقط برای امور ضروری مجاز است: برای خدمات صحی، تهیه مواد غذایی یا اقلام ضروری، مراجعه به نیروهای پولیس و مراقبت از دیگران.
تمام ادار‌ه‌های دولتی در ولایت کابل حداقل سه هفته تعطیل میشوند به استثنای وزارت صحت عامه و نیروهای مسلح و اداراتی که به فعالیت‌شان نیاز مبرم باشد.
برای درمان بیماران مبتلا به کرونا، برخی مکان‌های تاریخی از جمله قصر دارالامان، دانشگاه‌ها، مکاتب و هوتل‌ها داوطلبانه و رایگان در اختیار وزارت صحت قرار می‌گیرند.
در این طرح برای کاهش آسیب‌پذیری شهروندان کابل، جمع‌آوری معتادان و انتقال آن‌ها به محل‌های مشخص مانند کمپ فینیکس و حاجی کمپ در نظر گرفته شده‌است.
افرادی که به‌تازگی از ایران وارد کابل میشوند، باید معاینه و ۱۴ روز قرنطینه شوند. در این مدت برای تهیه مواد غذایی به آن‌ها کمک می‌شود.
این تنها بخشی از تصمیماتی است که در نشست فوق‌العاده کابینه، اتخاذ شده‌است. بدیهی است که بسیاری از این اقدامات حتی در مقایسه با کشورهای همسایه و منطقه که از کانون‌های اصلی صدور و شیوع کرونا به افغانستان محسوب میشوند هم بیش‌تر است.
این در حالی است که دولت افغانستان شرایط مالی مناسبی ندارد. برای ادامه حیات و بقای خود، همچنان وابسته به کمک‌های مالی خارجی است. فساد، سوء مدیریت و پیامدهای اقتصادی بحران سیاسی نیز بخشی از توانایی‌های دولت برای مهار کرونا را تحلیل برده‌است.
علاوه بر این، سیطره طالبان بر بخش‌هایی از کشور، داشتن مرز مشترک با ایران، موج چندین‌برابری بازگشت مهاجران از ایران و وابستگی شدید و جدی کشور به مراودات و داد و ستدهای اقتصادی و تجاری با کشورهایی نظیر ایران و چین به عنوان کانون و خاستگاه کرونا در منطقه نیز بر چالش‌های افغانستان در مبارزه با کرونا افزوده و خطر وقوع یک فاجعه مرگبار و غیر قابل مهار را تشدید کرده‌است.
هشدار اخیر سازمان جهانی صحت درباره احتمال ابتلای ۸۰ درصد نفوس افغانستان به کرونا (چیزی حدود ۱۶ میلیون نفر)، نیاز حد اقل ۷۰۰ هزار نفر به دریافت فوریت‌های صحی، و مرگ احتمالی ۲۱۰ هزار نفر از مبتلایان به کرونا هم بر دامنه هراس ناشی از شیوع این ویروس در افغانستان افزوده‌است.
با این حساب، آیا کرونا معادلات سیاسی و مناسبات اجتماعی را در افغانستان تغییر می‌دهد؟
این پرسش در حالی مطرح می‌شود که کرونا در عمل نظم بین‌المللی را مختل کرده و بسیاری از معادلات و مناسبات را در ابعاد جهانی، تغییر داد‌ه‌است.
کرونا در حالی در افغانستان شیوع پیدا کرده که این کشور با یکی از بدترین بحران‌های سیاسی دو دهه اخیر خود دست و پنجه نرم می‌کند. از سوی دیگر، صلح امریکا با طالبان و علیرغم آن، ادامه جنگ و کشتار از سوی طالبان در کنار فعالیت مجدد هسته‌های ترور داعش در کابل پایتخت، وضعیت را پیچید‌ه‌تر کرده‌است.
آنتونیو گوترش؛ دبیر کل سازمان ملل متحد اخیرا با اشاره به شیوع کرونا خواستار آتش‌بس جهانی در همه جبهات درگیر جنگ در تمام کشورها شد. این درخواست نشان داد که امور جهان، دیگر نمی‌تواند به‌‌طور عادی جریان پیدا کند. کرونا نظم ناگزیر تازه‌ای را بر نظام پیشین، تحمیل کرده‌است.
پس از درخواست آقای گوترش، نمایندگی سازمان ملل در افغانستان نیز خواستار استقرار آتش‌بس در افغانستان به منظور تمرکز تلاش‌ها بر مقابله با کرونا شد؛ درخواستی که از سوی برخی مراجع داخلی و خارجی دیگر نیز مطرح شد؛ اما ظاهرا هنوز از جانب طالبان به عنوان عامل اصلی ادامه جنگ، اجابت نشده‌است.
به تازگی عکس‌هایی از تدابیر طالبان برای مقابله با کرونا منتشر شده؛ موضوعی که صرف نظر از میزان توانایی آن گروه برای مهار کرونا می‌‌خواهد با استفاده از کارکرد تبلیغاتی رسانه‌‌های بصری بر این واقعیت تأکید کند که طالبان خود برای مقابله با کرونا برنامه مستقل خود را دارند و نمی‌خواهند به این بهانه دست از جنگ علیه دولت بردارند.
در داخل نظام نیز درخواست‌ها برای پایان جنگ قدرت و اتحاد دولت‌های موازی برای تشکیل یک دولت فراگیر به هدف مقابله با کرونا شدت یافته‌است. با این وجود، هنوز نشانه‌ای از تأثیر کرونا بر معادلات سیاسی به شدت بحرانی و پرتنش در کابل دیده نمی‌شود؛ تنش‌هایی که موجب قطع یک میلیارد دالر از کمک‌های امریکا شده و این امر، بی‌تردید توان مالی دولت برای مقابله با کرونا را نیز تحت تأثیر قرار خواهد داد.
با این وجود، به احتمال قوی، خیل عظیمی از مردم تحت تأثیر جو شیوع کرونا خانه‌نشین خواهند شد و به این ترتیب، نظم حاکم بر مناسبات اجتماعی افغان‌ها آشتفته خواهد گشت و برخی داد و ستدهای جمعی، لغو می‌شود.
در این میان، تعطیلی اجتماعات مذهبی مانند نماز جماعت، مراسم تشییع و ختم و… با توجه به این‌که ماه رمضان نیز در پیش است، همچنان یک چالش جدی محسوب می‌شود. گفته می‌شود شماری از ملاهای تندرو در برابر هرگونه تمهیدی که نماز جماعت و فعالیت‌های مساجد و کانون‌های مذهبی را مختل کند، واکنش شدید نشان داده و مقاومت می‌کنند.
افزون بر این، بر بنیاد دستورالعمل سازمان جهانی صحت، آیین تشییع و تدفین قربانیان ویروس کرونا به شدت سخت‌گیرانه و از نظر روحانیون مذهبی برای یک میت مسلمان، توهین‌آمیز محسوب می‌شود و بیم آن می‌رود که در برابر این موضوع نیز مقاومت‌های شدیدی از سوی ملاهای افراطی بروز کند و به این ترتیب، چالشی دیگر بر چالش‌های موجود در مسیر مبارزه با شیوع کرونا در افغانستان، افزوده شود.
