بحران حمل و نقل پایتخت؛ مترو و متروبس نیامد، بس‌های شهری می‌آید؟

کابل که زمانی شهری چندصد هزارنفری بود، اکنون میزبان بیش از شش میلیون نفر است با همان زیرساخت‌های فرسوده و قدیمی که در برابر موج ناشی از تراکم و انفجار جمعیت، پاسخگو نیست و از جمله به یک بحران عظیم و عمیق حمل و نقل شهری رو به رو است.

شهرداران کابل پیش از این برای مهار این بحران‌، وعده راه‌اندازی مترو و متروبس را داده‌اند؛ وعده‌هایی که به نظر می‌رسد در هنگامه فساد و سوء مدیریت، فراموش شده و اکنون، شهرداری کابل از فعال‌سازی بس‌های شهری این اداره در یک مسیر خبر داده‌‌است.

نعمت‌الله بارکزی؛ رییس نشرات شهرداری کابل می‌گوید که طرح ملی‌بس قرار بود در همکاری با وزارت ترانسپورت عملی شود؛‌ اما این وزارت موفق به تهیه ملی‌بس برای تکمیل این طرح نشده‌است.

رییس نشرات شهرداری می‌افزاید که این اداره برای حل مشکلات ترانسپورتی شهر، تصمیم به فعال‌سازی بس‌های شهری به گونه آزمایشی گرفته‌است که تا چند روز آینده این طرح در یک مسیر فعال خواهد شد.

سرنوشت مترو و متروبس در انتظار بس‌های شهری
پیش از این شهرداری کابل از ساخت ۱۱۱ کیلومتر خط متروبس در کابل خبر داده‌بود؛ اما با گذشت چند سال این طرح از سوی این اداره به فراموشی سپرده شد. طرح ملی‌بس‌های شهری در همکاری با وزارت ترانسپورت نیز پیش از این از سوی شهرداری مطرح و ایستگاه‌هایی هم برای این کار ساخته شد؛ اما عملی نشده‌است.

آگاهان بر این باور اند که طرح بس‌های شهری که اخیرا از سوی این اداره مطرح شده هم مثل طرح‌های گذشته به فراموشی سپرده می‌شود. سید ضیا حسینی؛ کارشناس مدیریت پروژه و ساخت می‌گوید، راه‌اندازی خطوط بس شهری مثل طرح‌های گذشته عملی نمی‌شود؛ زیرا وجود فساد، عدم تخصص لازم و مدیریت استراتژیک پروژه، فقدان دقت نظر در طراحی پروژه‌ها و نبود تعهد مسئولان این اداره باعث می‌شود تمام طرح‌های آن در حد طرح باقی بماند.

طرح‌هایی برای کاهش فشار مردم
آگاهان می‌گویند که مطرح‌کردن عنوان‌هایی مثل ساخت مترو، متروبس،‌ خطوط هوایی و ملی‌بس از سوی مسئولان دولت تنها برای کاهش مقطعی فشار مردم و رسانه‌ها صورت می‌گیرد و بعد از مدتی مثل بقیه طرح‌ها به فراموشی سپرده می‌شود.

سید ضیا حسینی می‌گوید که این طرح‌ها بیش‌تر میان‌تهی و غیر قابل اجرا می‌باشد؛‌ زیرا به باور او، هنوز یک انجنیر متخصص ترافیک و سیستم شهری در این اداره حتی در کشور وجود ندارد.

آقای حسینی معتقد است که فعال‌سازی خطوط بس نیازمند زیرساخت‌های لازم است که هنوز در شهر کابل و شهرهای بزرگ دیگر وجود ندارد.

به باور او نیاز است برای عملی‌کردن چنین طرح‌هایی اول زیرساخت‌ ساخته شود و جاده‌های شهری معیاری‌تر گردد تا شهرداری و نهادهای دیگر بتوانند مشکلات سیستم حمل و نقل شهری را به خوبی کنند.

اول زیرساخت بعد فرهنگ‌سازی
این کارشناس معماری و ساختمان همچنین فرهنگ‌سازی،‌ خرید بس‌های مناسب،‌ ایجاد خطوط BRT و بس‌های معمولی، نصب سیستم GPS،‌ خرید حد اقل ۱۰۰۰ بس را از موارد لازم برای ساخت خطوط بس در کشور عنوان می‎‌کند و می‌گوید که نیاز است برای عملی ساختن این کار بس‌ها ویژگی‌های فرهنگی کشور را داشته باشد و دو دروازه برای ورود و خروج خانم‌ها و مردها در نظر گرفته شود و همچنین نیاز است قبل از فعال‌سازی، فرهنگ سوارشدن به بس‌های شهری و چگونگی حفاظت از آن‌ها به جامعه آموزش داده شود.

به باور آقای حسینی،‌ همان‌طور که بس‌های شهری برای افراد ضعیف جامعه است، نیاز است فرهنگ‌سازی شود و برای این کار خود شهردار کابل، وزرا و دیگر مقامات دولتی نیز ماهانه چند بار از بس‌های شهری استفاده کنند.

مژده یا فریب مردم؟
سمیرا رسا؛ سخنگوی شهرداری می‌گوید که این اداره تصمیم دارد بس‌های شهری را در چند مسیر کابل به گونه آزمایشی فعال سازد.

سخنگوی شهرداری کابل می‌افزاید که این طرح در قالب «مژده» برای مردم در نظر گرفته شده و تا چند روز آینده این طرح در یک مسیر عملی می‌شود؛ اما آگاهان می‌گویند که این طرح‌ها برای کاهش فشار مقطعی رسانه‌ها و مردم مطرح می‌شود و قابل اجرا نیست. سید ضیا حسینی می‌گوید که از لحاظ انجنیری با توجه به شرایط کابل، امکان ساخت بس‌های شهری وجود دارد؛ اما با توجه به وعده‌های دروغین شهردارهای پیشین و عدم اعتماد مردم نسبت به گفته‌های این اداره و حکومت، این کار امکان دارد؛ اما به خاطر وجود فساد ادارس بی‌حد در دولت، فقدان تخصص و سوء سابقه شهردارهای قبلی و عدم اعتماد عمومی مردم به حکومت و دولت، بعید است این کار انجام شود و اگر هم انجام شود ناقص خواهد بود.

این کارشناس معماری و پروژه و ساخت می‌افزاید که در ۲۰ سال گذشته مسئولانی که در رأس نهادهای دولتی قرار داشته‌اند، کارکرد موفقی نداشته‌اند و بیشتر مناصب حکومتی هم به افراد غیر متخصص سپرده شده که نتوانسته‌اند کارهای مؤثری در کشور انجام دهند.

طرح ملی‌بس و متروبس چه شد؟
پیش از این مهدی روحانی؛ سخنگوی پیشین وزارت ترانسپورت به خبرگزاری افق گفته‌بود که فعال‌سازی طرح ملی‌بس مطابق برنامه پیش می‌رود مرحله اول، نصب ایستگاه بود که از سوی شهرداری کابل تکمیل شده‌است و مرحله‌های بعدی نیز تحت کار قرار دارد و طرح ملی‌بس در آینده نزدیک در کابل فعال می‌شود؛ اما حکمت قوانچ؛ سخنگوی برحال وزارت ترانسپورت به خبرگزاری افق می‌گوید که مسئولان ادارات در گذشته، برخی از طرح‌ها را بدون مطالعات و در نظرگیری امکانات مطرح کرده‌بودند که قادر به عملی‌کردن آن نشدند.

قوانچ می‌افزاید که وزارت ترانسپورت، برنامه جدیدی را برای حل مشکلات ترانسپورتی در شهر کابل روی دست دارد که قرار است از آغاز سال جدید خورشیدی کار روی آن در چند فاز آغاز شود.

از سوی دیگر شهرداری کابل در ماه جوزا ۱۳۹۶ گفته‌بود تا سه سال آینده ۱۱۱ کیلومتر خط متروبس را در شهر کابل می‌سازد؛ اما با گذشت سه سال این کار صورت نگرفته است.

نعمت الله بارکزی؛ رییس نشرات شهرداری می‌گوید برای ساختن متروبس نیاز است تا اول خطوط بس‌های شهری ایجاد شود، به همین دلیل شهرداری، بس‌های شهری را در اولویت کار خود قرار داده‌است.

اما آگاهان می‌گویند که متروبس در شرایط کنونی افغاستان کار دشواری است؛ زیرا نه بودجه کافی برای ساختن آن وجود دارد و نه افراد متخصص. سید ضیا حسینی می‌گوید نبود بودجه و افراد متخصص امکان عملی‌ساختن طرح متروبس در شرایط کنونی را گرفته است.

به باور او، تنها در صورتی امکان، ساخت متروبس وجود دارد که یکی از کشورهای تمویل‌کننده، تمام کار طراحی، ساخت و بهره‌برداری آن را برعهده بگیرد، در غیر آن با طرح‌های شهرداری این کار تا چند دهه دیگر هم ممکن نیست.

مردم چه می‌گویند؟
برخی از شهروندان کابل از عدم صداقت شهرداری در برابر تعهدات‌ این اداره انتقاد می‌کنند و می‌گویند که این اداره همواره برای فریب اذهان عامه، طرح‌هایی را مطرح کرده که قادر به انجام آن نبوده‌است.

خداداد بشردوست؛ شهروند کابل می‌گوید که مردم به کارها و طرح‌های شهرداری اعتماد و باور ندارند.
به گفته او، شهرداری در ۲۰ سال گذشته حتی نتوانسته سرک‌های داخل شهر را بسازد. او می‌گوید که مسئولان شهرداری به فکر مردم نیستند و برنامه‌های درستی هم برای بهبود وضعیت شهر کابل ندارند.

طارق شیرزاد؛ دیگر شهروند پایتخت هم می‌گوید دولت سیستم ترانسپورت شهری ندارد،‌ به همین دلیل موترهای شخصی در برخی از مسیرها برای مردم کافی نیست. او می‌گوید که همه‌روزه، نزدیک یک ساعت منتظر موتر می‌ماند. او می‌افزاید که در صورتی که شهرداری بتواند بس‌های شهری را فعال کند، مشکلات مردم نیز تا حدودی حل می‌شود.

به باور ناظران، مسئولان دولتی، خلاف تخصص در راس وزارتخانه‌ها و ادارات دولتی قرار گرفته‌اند که این وضعیت تاثیر منفی عمیقی روی کارکرد مسئولان حکومتی گذاشته و کارآمدی ادارات تحت امر آنان را زیر سؤال برده است. در این میان، به نظر میرسد طرح‌های شهرداری کابل نیز با توجه به نگاه کارشناسان، مشکل اصلی را حل نمی‌کند؛ بلکه طراحی، انجنیری و مدیریت پروژه مهم‌ترین بخش این نوع کارها است که برای عملیاتی‌شدن آن نیاز است تا ابتدا مطالعات قوی و درست از زیربنا و خطوط مورد نیاز شهر صورت بگیرد.