اردوغان و طالبان؛ دیروز دشمن، فردا دوست؟

مشخص نیست که روابط ترکیه با طالبان در چه سطحی است؛ اگرچه طالبان در طول ۲۰ سال گذشته کمتر نیروهای ترکیه مستقر در افغانستان را آماج حملات نظامی قرار دادند؛ اما این تصور که آن‌ها نیروهای ترکیه در افغانستان را به مثابه نظامیان یک کشور مسلمان بپذیرند دور از انتظار به نظر می‌رسد و با هدف اعلام‌شده طالبان مبنی بر خروج کامل نیروهای خارجی از افغانستان منافات دارد؛ به ویژه از این حیث که ترکیه به عنوان یکی از اعضای ناتو در افغانستان حضور دارد نه به مثابه یک کشور اسلامی. یعنی اردوغان نمی‌تواند پس از ۲۰ سال دشمنی با طالبان، در آینده با آن گروه دوست و متحد باشد.رجب طیب اردوغان؛ رییس جمهوری ترکیه گفته‌است طالبان باید از «اشغال خاک برادران خود» دست بردارند. آقای اردوغان در پیوند به هشدار گروه طالبان در مورد ادامه مأموریت این کشور برای تأمین امنیت میدان هوایی کابل، گفته تصمیم دارد با طالبان در این مورد مذاکره کند.

او روز دوشنبه، ۲۸ سرطان گفت: «طالبان باید بلافاصله به جهانیان نشان بدهد که صلح در افغانستان تأمین خواهد شد.»

آقای اردوغان به تشدید خشونت‌ها در ولایات افغانستان اشاره کرده و گفته‌است روشی که طالبان در این جنگ پیش گرفته‌اند «برخوردی نیست که یک مسلمان با مسلمان دیگر» انجام دهد.

ماه گذشته، در نشست سران اعضای ناتو در بروکسل موضوع واگذاری امنیت میدان هوایی کابل به ترکیه میان رهبران امریکا و ترکیه مطرح شد.

تردیدی وجود ندارد که ترکیه به عنوان کشوری مسلمان که همزمان به دنبال امپریالیسم پان‌ترکی است علاقه زیادی به استقرار نیروهایش در افغانستان داشته باشد، این مهم در پوشش ماموریت ناتو در افغانستان کاملا امکان‌پذیر است.

از سوی دیگر، ترکیه انتظار دارد که مأموریت نظامی‌اش در افغانستان به عنوان کشوری مسلمان مورد استقبال طالبان نیز قرار بگیرد.

در این زمینه به نظر می‌رسد که آنکارا با اسلام‌آباد نیز وارد زد و بندهای پنهانی شده‌باشد.

با این حال، چندی پیش طالبان بیانیه‌ای صادر کردند و در آن حضور نیروهای ترکیه در افغانستان را اشغالگرانه خوانده و بر ایستادگی و مبارزه خود با آن‌ها به مثابه نیروهای اشغالگر هشدار دادند، این بیانیه آب سردی روی دست اردوغان ریخت.

سخنان اخیر اردوغان نیز که به نظر می‌رسد رویکرد طالبان در زمینه اشغال نظامی افغانستان را به چالش کشیده به نحوی پاسخی به بیانیه مورد اشاره طالبان محسوب می‌شود.

اردوغان اگرچه موضع طالبان مبنی بر عدم پذیرش حضور نظامی ترکیه در افغانستان را تکذیب کرده؛ اما در عین حال از آمادگی کشورش برای مذاکره با طالبان در این زمینه خبر داده‌است. این موضع به گونه‌ای پارادوکسیکال محسوب می‌شود؛ اما در عین حال نشان می‌دهد که ترکیه همچنان علاقه‌مند است به حضور نظامی‌اش در افغانستان ادامه دهد و منافع راهبردی که از این رهگذر در نظر دارد دست پیدا کند.

ادامه حضور نظامیان ترکیه در افغانستان به بهانه حفاظت از میدان هوایی کابل، دست‌کم دو منفعت بزرگ برای آنکارا خواهد داشت؛ یکی این‌که موجب می‌شود آنکارا از ناتو و امریکا امتیازهای بزرگ مالی به دست آورد و از جانب دیگر به توسعه‌طلبی اردوغانی در جهان اسلام کمک قابل اعتنایی می‌کند.

در این میان و با توجه به این‌که کابل از این تصمیم استقبال کرده و همچنین ترکیه مایل است که از نیروهای پاکستان نیز در این خصوص استمداد بجوید، تنها مانع بزرگ موجود در این مسیر طالبان هستند.

مشخص نیست که روابط ترکیه با طالبان در چه سطحی است؛ اگرچه طالبان در طول ۲۰ سال گذشته کمتر نیروهای ترکیه مستقر در افغانستان را آماج حملات نظامی قرار دادند؛ اما این تصور که آن‌ها نیروهای ترکیه در افغانستان را به مثابه نظامیان یک کشور مسلمان بپذیرند دور از انتظار به نظر می‌رسد و با هدف اعلام‌شده طالبان مبنی بر خروج کامل نیروهای خارجی از افغانستان منافات دارد؛ به ویژه از این حیث که ترکیه به عنوان یکی از اعضای ناتو در افغانستان حضور دارد نه به مثابه یک کشور اسلامی. یعنی اردوغان نمی‌تواند پس از ۲۰ سال دشمنی با طالبان، در آینده با آن گروه دوست و متحد باشد.

افزون بر این، تصور می‌شود که که پاکستان و ایران نیز با حضور نظامیان ترکیه در افغانستان مخالف باشند؛ زیرا هر دو کشور برای توسعه قدرت و نفوذ خود در جهان اسلام تلاش می‌کنند و به نحوی در این زمینه با ترکیه در رقابت هستند. به این ترتیب مخالفت طالبان با حضور نظامیان ترکیه به بهانه حفاظت از میدان هوایی کابل می‌تواند مخالفت ایران و پاکستان نیز به حساب بیاید؛ زیرا این دو کشور بر طالبان نفوذ دارند و در این زمینه  بر مواضع آن گروه تاثیر می‌گذارند.

مسأله دیگر، ابهامات سنگین و بازی‌های پیچیده و پشت پرده‌ای است که درباره حفاظت از میدان هوایی کابل وجود دارد. طالبان در این زمینه به اهداف مورد نظر امریکا و ناتو عمیقا تردید دارند؛ زیرا میدان هوایی کابل تنها برای عبور و مرور ایمن و مصون دیپلمات‌ها و کارمندان خارجی در افغانستان اهمیت ندارد؛ بلکه این مسیر یک راهرو امن برای قاچاق و تاراج منابع افغانستان در طول ۲۰ سال گذشته بوده‌است. بر این اساس منافع بزرگی در زمینه سلطه بر این میدان هوایی وجود دارد و کشورهای مختلف با همدیگر برای دستیابی به این منافع رقابت‌های فشرده‌ای خواهند داشت.

با توجه به همه این مسایل به نظر می‌رسد که ادامه ماموریت نظامی ترکیه در افغانستان به هر بهانه و تحت هر پوششی که باشد دشوار خواهد بود و چالش جدیدی برای طالبان و روابط خارجی آن گروه محسوب می‌شود.