در پنجشیر چه می‌گذرد؟
استقرار هزاران جنگجوی پشتون‌تبار مربوط به ولایات جنوبی در سراسر پنجشیر که عمدتا تاجیک‌نشین است، موضوعی است که هم سازمان‌های حقوق بشری، هم تصاویر رسانه‌ای و هم منابع محلی آن را تایید می‌کنند؛ بنابراین، کاملا واضح است که طالبان به جنگ پنجشیر، نگاهی کاملا قومی دارند و این ادامه همان نبردی است که در زمان حیات احمدشاه مسعود نیز جریان داشت و طی آن، طالبان هرگز در دوره اول حاکمیت خود نتوانستند وارد پنجشیر شوند و آن را تصرف کنند.
سازمان دیده‌بان حقوق بشر در بیانیه‌ای تازه گفته‌است که نیروهای طالبان در پنجشیر، افراد محلی متهم به ارتباط با «جبهه مقاومت ملی» را به طور غیرقانونی بازداشت و شکنجه کرده‌اند که به گفته این نهاد مصداق «جنایت جنگی است».
در این بیانیه آمده که از اواسط ماه می ۲۰۲۲ پس از حملات نیروهای «جبهه مقاومت ملی» بر واحدها و پست‌های بازرسی، هزاران جنگجوی طالبان در پنجشیر مستقر شده‌اند.
در این بیانیه تصریح شده که «طالبان با استقرار هزاران جنگجوی خود در این ولایت، به حملات واکنش نشان داده، عملیات جستجو را در میان ساکنان محلی به اتهام حمایت از جبهه مقاومت ملی انجام داده‌اند.»
ریچارد بنت؛ گزارشگر ویژه سازمان ملل برای حقوق بشر در افغانستان نیز گفته‌است که گزارش دیده‌بان حقوق بشر در مورد پنجشیر به طور کلی با تحقیقات جاری او مطابقت دارد.
پاتریشیا گاسمن؛ معاون آسیایی دیده‌بان حقوق بشر هم گفته: «نیروهای طالبان در پنجشیر در پاسخ به جنگ علیه جبهه مقاومت ملی مخالفان سریعا به ضرب‌و‌شتم غیرنظامیان متوسل شده‌اند.»
اگرچه نهادهای حقوق بشری بین‌المللی پیوسته درباره «جنایت‌های جنگی» در پنجشیر و اندراب، گزارش می‌‌دهند و طالبان را متهم می‌کنند که یک سیاست سرکوبگرانه مدهش و وحشتناک را علیه ساکنان محلی به بهانه ارتباط با «جبهه مقاومت» اعمال می‌کنند؛ اما هیچ تصویر روشنی از این مناطق وجود ندارد؛ زیرا طالبان اجازه نمی‌دهند که خبرنگاران، ناظران حقوق بشر و سایر فعالان اجتماعی به مناطق مورد مناقشه دسترسی داشته‌باشند.
مردم محلی نیز حق ندارند با رسانه‌ها صحبت کنند و به همین دلیل، هیچ روایت دست اول، مستند و تایید‌شده‌ای از این مناطق وجود ندارد و همه‌چیز در سکوت و بی‌صدا جریان دارد.
در این میان، در هفته‌های گذشته، ویدیوها و عکس‌هایی از بازداشت ده‌ها نفر از مردان پنجشیری، تیرباران شماری از آن‌ها و نیز ادعاهایی مبنی بر شکنجه، قتل و سربریدن افراد به بهانه عضویت در «جبهه مقاومت» منتشر شده‌است که تایید مستقلانه آن‌ها به دلیل عدم پاسخ‌گویی طالبان و نیز فقدان دسترسی مستقیم به منابع محلی، بسیار دشوار است.
به همین دلایل، این پرسش جدی در نزد افکار عمومی مطرح است که در پنجشیر چه می‌گذرد؟ البته بدیهی است که پنجشیر یک نماد و نمونه است و از نظر استراتژیک، مشمول گستره‌ای وسیع از دایره فعالیت جریان‌های ضد طالبان از جمله اندراب، تخار، بخش‌هایی از بغلان، بدخشان و… هم می‌شود؛ زیرا ادعا می‌شود که «جبهه مقاومت» در این مناطق، علیه طالبان می‌جنگد و طالبان نیز برای سرکوب این جبهه، فرماندهان، اعضا، خانواده‌های آنان و حتی مردان جوان عادی را بازداشت و شکنجه می‌کنند و یا در مواردی به طرزی فجیع و سیستماتیک به قتل می‌رسانند.
استقرار هزاران جنگجوی پشتون‌تبار مربوط به ولایات جنوبی در سراسر پنجشیر که عمدتا تاجیک‌نشین است، موضوعی است که هم سازمان‌های حقوق بشری، هم تصاویر رسانه‌ای و هم منابع محلی آن را تایید می‌کنند؛ بنابراین، کاملا واضح است که طالبان به جنگ پنجشیر، نگاهی کاملا قومی دارند و این ادامه همان نبردی است که در زمان حیات احمدشاه مسعود نیز جریان داشت و طی آن، طالبان هرگز در دوره اول حاکمیت خود نتوانستند وارد پنجشیر شوند و آن را تصرف کنند.
اکنون اما اگرچه پسر احمدشاه مسعود «جبهه مقاومت ملی» را رهبری می‌کند؛ اما گفته می‌شود خود او در خارج از کشور به سر می‌برد و طالبان سراسر پنجشیر را تصرف کرده و جنگجویان پشتون‌تبار جنوبی، آن را کنترل می‌کنند.
از این نظر، شاید تا حدود زیادی قابل انتظار باشد که رهبران طالبان با استقرار نیروهای بیش‌تر، تلاش کنند پنجشیر را همچنان در قبضه قدرت خود نگه دارند و با بازداشت و شکنجه و حتی مرگ مردان جوان، اجازه هرگونه تحرک نظامی تاجیکان علیه خود را ندهند.
با این‌همه، لایه‌های پنهان جنگ در پنجشیر و جنایت‌های وحشتناکی که ادعا می‌شود در پشت پرده با قساوت تمام جریان دارد، واکنش گسترده سازمان‌های حقوق بشری را برانگیخته و شماری از فعالان تاجیک نیز کارزارهایی مجازی را برای جلب توجه افکار عمومی افغانستان و جهان به آنچه «قتل عام سیستماتیک تاجیکان» توسط طالبان می‌نامند به راه انداخته‌اند.
به این ترتیب، آنچه در پنجشیر می‌گذرد، با وجود همه پنهان‌کاری‌هایی که وجود دارد، هزینه‌های طالبان برای تعامل سازنده با جهان را به شدت بالا خواهد برد و وجهه حقوق بشری آن‌ها را بیش از هر زمان دیگری، تخریب خواهد کرد.
این شاید برای فرماندهان نظامی طالبان از جمله افرادی مانند ملا یعقوب؛ سرپرست وزارت دفاع یا رییس دستگاه استخبارات طالبان که گفته می‌شود رهبری جنگ در پنجشیر را برعهده دارند، اهمیت زیادی نداشته‌باشد؛ اما برای مقام‌های سیاسی و اقتصادی طالبان که برای بقا و دوام دولت‌شان نیازمند شناسایی بین‌المللی و تعامل با جهان هستند، بسیار سنگین و ویرانگر خواهد بود و بدون شک، کار سخت آن‌ها برای شکستن انزوای سیاسی، برداشتن تحریم‌های بین‌المللی و کسب شناسایی جهانی را سخت‌تر خواهد کرد.
